از ديدگاه حضرت امام خميني (ره) در مورد ابعاد و انواع وحدت و اتحاد ملي راهكارهاي فراروي نظام اسلامي براي مقابله با چالشهاي تفرقه آميز تبييت شده كه به برخي از آنها اشاره مي كنيم

قال الله تعالي:« اعتصموا بحبل الله جمعياً و لاتفرقوا»

«و همگي با هم به حبل خدا دست يازيد و از (يكديگر) جدا نشويد.»

وحدت و وفاق ملي يكي از ضرورت هاي حتمي جامعه مي باشد كه در مواجهه با تهديدات بيروني و چالش هاي دروني بهترين راهكاري است كه مي توان اتخاذ نمود. واژه «وفاق ملي» كه امروزه از آن ياد مي كنيم به معني «وحدت» و «يكپارچگي» ملي است و نبايد آن را با «يكدستي» و «يكساني» معادل دانست؛ يعني «وفاق ملي» را بايد در كنار پذيرش اصل اختلاف در جامعه معنا كرد و وجود وفاق را مستلزم قبول اصل اختلاف در جامعه دانست.

ماهيّت وحدت با توجه به گستره آن در عرصه‏هاي مختلف، از طرف امام خميني"ره" مباني خاص داشته است. به همين دليل اين وحدت از وحدت ملّي تا وحدت روشي و عملي و وحدت عرفاني و وحدت امت اسلامي در نوسان است و بايد وحدت مورد نظر ايشان را در همان حوزه‏اي كه بدان مي‏پرداخته‏اند، مورد بررسي قرار داد، نه اين كه حكمي كلي در تمام زمينه‏هايي كه سخن از وحدت آورده‏اند، صادر كرد. و اين همان وحدتي است كه مي‏توان از آن به "وحدت معقول" و يا "وحدت استراتژيك" ياد كرد.

 وحدت گرچه در ادبيات اسلامي كاربرد و نقش اساسي دارد، امّا در ادبيّات سياسي رايج كمتر مورد بررسي قرار گرفته است و آن‏چه در اين زمينه به‏كار رفته، بيشتر مفاهيمي است كه برتري يك شيوه و يا تفكّر را به دنبال داشته و بيشتر كاربرد خارجي دارد؛ مفاهيمي چون ناسيوناليسم، پان عربيسم، پان تركيسم و... از اين دسته به‏شمار مي‏رود، اما مفهوم وحدت در انديشه‏ي سياسي اسلام علاوه بر كاربرد در حوزه داخلي و خارجي، در هر مورد نمود مختلفي دارد. براي مثال وقتي سخن از"وحدت امت اسلامي" به‏ميان مي‏آيد، به معني برداشتن مرزهاي جغرافيايي نيست، بلكه به معني وحدت عمل و درك متقابل در خصوص موضوعات مشترك، حول مصالح اسلامي است.

از طرف ديگر، وقتي در محيط داخلي سخني از وحدت به‏ميان مي‏آيد، نه‏تنها به معني وحدت تفكّر يا سليقه است، بلكه به معني وحدت عمل در زمينه‏ي منافع ملّي، اسلامي و قانون اساسي است؛ چيزي كه امروزه از آن به "وفاق اجتماعي" و يا انسجام داخلي و يا وحدت ملّي ياد مي‏شود.

از آن‏چه گفته شد، نقش و اهمّيت اين مفهوم در پيشبرد اهداف داخلي و خارجي جامعه‏ي اسلامي مشخص مي‏شود. از ديرباز از زمان "سيد جمال‏الدين اسدآبادي" تا زمان امام خميني"ره"، مفهوم وحدت كاربرد زيادي داشته است. آن‏چه در اين‏جا مورد بررسي قرار مي‏گيرد، بررسي اين مفهوم در انديشه‏ي امام خميني"ره"و بررسي آن در داخل و خارج است.

از ديدگاه حضرت امام خميني (ره) در مورد ابعاد و انواع وحدت و اتحاد ملي راهكارهاي فراروي نظام اسلامي براي مقابله با چالشهاي تفرقه آميز تبييت شده كه به برخي از آنها اشاره مي كنيم .

الف) اهميت وحدت ملي :

از نظر امام خميني (ره) وحدت نه به عنوان نياز مردم مسلمان ايران كه به منزله نياز دائمي مسلمانان جهان بشمار مي آيد چرا كه تأمين منافع مشترك مسلمانان در سايه ممانعت از مواضع بيگانگان و جلوگيري از تسلط آنان به مقدرات كشورهاي اسلامي مسير است به نظر ايشان وحدت و همدلي مردم نيروهاي انقلابي همانطور كه در روند نهضت اسلامي ايران از اهميت بسزايي برخوردار بوده در حفظ نظام مقدس جمهوري اسلامي ايران نيز حائز اهميت فراواني است.

در انديشه ي حضرت امام خميني (ره) اهميت وحدت ملي از دو بعد دروني و بيروني برخوردار است كه به شرح آن مي پردازيم .

اهميت دروني وحدت ملي :

از ديدگاه امام خميني (ره) وحدت ملي هم در پيروزي انقلاب اسلامي نقش داشته است هم ضامن حفظ دستاوردهاي آن بشمار مي آيد لذا شايسته است انسجام ، وحدت دروني بر اساس ارزشهاي مكتبي همچنان مستحكم و پايدار باقي بماند تا طريق سازندگي و توسعه تداوم يابد.

1-وحدت مردم در روند نهضت اسلامي :

امام خميني (ره) همواره رمز پيروزي و بقاي انقلاب را در دو چيز ميدانسته اند :

1-كلمه توحيد : « انگيزه الهي داشتن و مقصد عالي را حكومت اسلامي دانستن»

2-وحدت كلمه : « يكپارچگي و اجتماع پرشور مردم و حضور در صحنه هاي گوناگون »

ايشان وحدت را به عنوان ركن اساسي در جريان انقلاب اسلامي بيان مي دانستند و مي فرمودند :

ابعاد قيام همه قشرها را گرفته است اختصاص به يك دسته اي يا دسته ي ديگر ندارد . .

همچنين به سياستمداران توصيه فرمودند :

«آگاهي مشاركت نظارت همگاني‌سياسي مردم باحكومت‌ضامن حفظ نظام وامنيت‌ملي كشور است»

2-وحدت همدلي نيزوهاي انقلابي براي حفظ نظام :

امام خميني (ره) همانطور كه پيروزي نهضت را مديون وحدت و همدلي تمام قشرهاي جامعه مي‌دانستند حفظ نظام را در تمام مقاطع بر اساس محور وفاق ميسر مي‌داند لذا بر لزوم وحدت بين مردم و حفظ برادري و اخوت در تمامي احوال تأكيد داشتند و آنرا براي حفظ اصلاح امري واجب و ضروري بر مي شمردند.

اهميت بروني وحدت ملي :

امام خميني (ره) حفظ وحدت ملي و حضور آحاد و اقشار مردم در صحنه را موجب رفع فشارهاي خارجي مي دانسته واز نظر ايشان پيروزي انقلاب اسلامي منافع بسياري از كشورها و ابر قدرتها را به خطر انداخته است از اين رو طبيعي است كه قدرتها بيگانه براي دستيابي به منافع از دست رفته خود همواره در صدد شيطنت هاي مختلف مي باشند.

1-دشمن شناسي و دشمن ستيزي :

امام خميني (ره) علاوه بر تشويق ملت و دولت به تحكيم وحدت در مقابل بيگانگان و دشمنان نظام كشور را به ريشه ها و عوامل ايجاد تفرقه و جدايي در ميان ملت اشاره مي كردند . ايشان دشمن شناسي و شناخت بيگانگان را به عنوان عامل اصلي تفرقه بين مردم مسلمانان ايران و توجه به تلاش قدرتهاي بزرگ براي تأمين استعماري خود را موجب تحقق وحدت ملي بر مي‌شمردند.

2-مقابله با منفعت جويي هاي قدرت هاي بزرگ در كشورهاي اسلامي :

امام خميني (ره) معتقد بودند كه وحدت دروني در جامعه اسلامي ايران با تحقق وحدت بيروني بين ممالك اسلامي ارتباط و تداوم دارد.

ايشان مي فرمودند : من خوشبختم كه جمهوري اسلامي بعضي فرصت ها را به ما و ملت ما نصيب مي كند و از آن فرصت ها ملاقات باقشرهاي مختلف و مذاهب مخلف و دين هاي مختلف است و ما همه در تحت لواي مجتمع هستيم ايران مال همه است و توحيد مذهب همه است مبدأ و معابده ايده همه است و ما اين مشتركات را داريم ملت واحده هستيم و لازم است كه در مسائل ايران همه در صحنه باشيم . همه با هم يد واحده باشيم . . . . با هم تشريك مساعي كنيم در اينكه يك راه پيدا كنيم براي جلوگيري از ستم در تمام قشرهاي انسانها دنيا

3-ممانعت از نفوذ بيگاناگان درامور داخلي كشور :

امام خميني (ره) كاركرد كلمه بين مردم را همبستگي براي مقاله با دشمنان وشكست ابر قدرتها مي دانستند ايشان مي فرمايند « هيچ قدرتي نمي تواند بر يك ملتي كه همراه هم هستند و با هم هستند هيچ قدرتي نمي‌تواند با او مقابله كند.»

وحدت مسلمانان در مبارزه با اسراييل

در سرتاسر بيانات و مكتوبات امام خميني(ره) مي توان به موضوعاتي دست يافت كه در جهت مبارزه مسلمانان و اتحاد آنان عليه اسراييل و ظلم و ستم اين رژيم عليه ملت مظلوم فلسطين بيان شده است. جالب آن كه اين اعلام ايشان در جهت اقدام عليه اسرائيل، به پس از پيروزي انقلاب اسلامي و رهبري ايشان اختصاص ندارد، بلكه قبل از آن نيز ـ از سال 42 به اين طرف ـ اين اعلام خطرها را به وضوح بيان مي نمودند، به طوري كه امروزه به دليل جنايات صهيونيست ها عليه ملّت مظلوم فلسطين و انفعال كشورهاي اسلامي در قبال آن جنايات، حساسيت اين مساله دو چندان مي شود.

زماني ايادي صهيونيسم در ايران حكمفرمايي مي كردند و ساواك به عنوان يكي از مخوف ترين تشكيلات زيرزميني و پليسي تحت هدايت و آموزش كارشناسان صهيونيست قرار داشتند. آنان در هرم قدرت ايران نفوذ بي سابقه داشتند. ايشان در عراق ـ با اين كه در تبعيد به سر مي بردند ـ با كمال شجاعت و شهامت چنين مي گويند:

«هدف اجانب، قرآن و روحانيت است... ما بايد به نفع يهود امريكا و فلسطين هتك شويم، زندان برويم و معدوم گرديم، فداي اغراض اجانب شويم. اين جانب بر حسب وظيفه ي شرعيه به ملّت ايران و مسلمين جهان اعلام خطر مي كنم كه قرآن كريم و اسلام در معرض خطر است، استقلال مملكت و اقتصاد آن تحت قبضه ي صهيونيست ها است». ايشان به خاطر افشاگري عليه جنايات صهيونيست ها به زندان مي روند و تبعيد مي شوند، اما هم چنان از اين مهم فرو گذار نمي كنند .

لزوم و ضرورت انسجام اسلامي

بايد در نظر داشت كه امت اسلامي اين توانايي را دارند كه نقش و جايگاه قابل توجهي در ساختار نظام بين‌الملل ايفا نمايد و تنها راه تبديل شدن اين همه امكانات و توانمندي ها از قوه به فعل، همانا طراحي و بكارگيري وحدت نظر و اتفاق آراي امت مسلمان در برابر چالش ها و مسايل عمده ي بين المللي است كه به نوعي دامن‌گير تمامي ملت هاي اسلامي شده است. هرچه حكومت هاي كنوني ممالك اسلامي به الگوي دولت اسلامي نزديك شوند ،همان‌قدر همكاري و اتحاد خود را با ساير كشورهاي اسلامي در قسمت هاي سياسي و اقتصادي و نظامي گسترش خواهند داد.

انسجام اسلا‌مي نياز حياتي در تمامي دوران گذشته جامعه اسلا‌مي بوده است. لكن امروز حساس‌تر از همه دوران گذشته است و استكبار بيش از گذشته بر امكان ضربه زدن به جوامع اسلا‌مي با سلا‌ح تفرقه واقف گرديده است. در ميدان تفرقه و اختلا‌ف است كه ملل مسلمان از تحول و پيشرفت عقب مانده، راه انحطاط و سقوط را پيش مي‌گيرند و دشمنان اسلا‌م به تجهيز و تقويت بيش از پيش خود در زمينه‌هاي مختلف مي‌پردازند. كشورهاي اسلامي بايد به بيداري، آگاهي و هوشيار كردن مسلمانان در جهان اسلام پرداخته و نسبت به خطراتي كه آنها را تهديد مي كند، هوشيار باشند، تا بتوانند فعاليت آنها را در راستاي ارائه چهره نادرست اسلام و ايجاد فتنه ميان مسلمانان خنثي كنند. به همين سبب امام خميني(ره) دو گروه را در ايجاد انسجام اسلا‌مي مورد خطاب قرار داده، هريك از آنان را با توجه به جايگاه خويش در اين امر مسۆول مي‌داند، دولت‌هاي اسلا‌مي و علماي جهان اسلام.

وي در مورد دولت‌ها مي‌فرمود:"آن چيزي كه در نظر من از جمله مشكلا‌ت است، دولت‌هاي اسلا‌مي است. اگر دولت‌هاي اسلا‌مي به وظايف خودشان عمل بكنند و دست از اختلا‌فاتي كه بين خودشان هست بردارند و همه تحت كلمه اسلا‌م مجتمع بشوند، مشكلا‌ت ممالك همه، حل خواهد شد. مع‌الا‌سف مي‌بينيم كه دست‌هاي ناپاكي كه در بين ملت‌ها از اجانب هست نمي‌گذارند كه تفاهم بين دولت‌هاي اسلا‌مي واقع بشود."

امام خميني(ره) علماي اسلام را نيز در ايجاد و تداوم انسجام اسلامي مسئول مي‌داند و وظيفه آنان را اينگونه به آنها گوشزد مي‌كند: "علماي اعلام وخطباي محترم كشورهاي اسلامي ،دولتها را دعوت كنند كه از وابستگي به قدرتهاي بزرگ خارجي خود را رها كنند وبا ملت خود تفاهم كنند،در اين صورت پيروزي را درآغوش خواهند كشيد. ونيز ملتها را دعوت به وحدت كنند و از نژادپرستي كه مخالف دستور اسلام است بپرهيزند وبا برادران ايماني خود در هر كشوري و با هر نژادي كه هستند دست برادري دهند كه اسلام بزرگ آنان را برادر خوانده و اگر اين برادري ايماني با همت دولتها و ملتها وبا تأييد خداوند متعال روزي تحقق يابد خواهيد ديد كه بزرگترين قدرت جهان را مسلمين تشكيل مي‌دهند. به اميد روزي كه با خواست پروردگار عالم اين برادري و برابري حاصل شود.(وصيتنامه امام خميني)

منابع : 1-دغدغه‌ها و نگراني‌هاي امام خميني ، مۆسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني / 2- حوزه / 3- وبلاگ وحدت